ABD’de birinci sefer bir şubesinin tamamı 2021 yılında sendikalı olan ABD’li kahve zinciri Starbucks, sonrasındasında sendika çalışmaları yürüten çalışanlarını işten çıkarmasıyla gündem olmuştu. Çalışanlarına ‘Siyahların Hayatları Kıymetlidir’ sloganını içeren kıyafetleri giymeyi de yasaklayan ABD’li şirket, hem de çalışanlarına dayattığı çalışma şartlarıyla da tenkitlerin odağı oluyor.
Türkiye’ye de sirayet eden bu durum hakkında şirket çalışanları seslerini duyurmak emeliyle toplumsal medya hesapları açtı. “Starbucks emekçisinin aldığı aylık yol parası 255 TL. Bir adet tumbler satıldığında Starbucks 2 çalışana vermiş olduğu yol parasını çıkartmış oluyor” paylaşımıyla dikkat çeken emekçiler, çalışma şartlarını Sputnik’e anlattı. Bağımsız Emek Sendikası Genel Sekreteri Sena Çakır ise sendikalaşma yolundaki süreci aktardı.
‘Eleman yetersizliği var, kimse işinden vaktinde çıkamıyor’
2019’dan beri Starbucks’ta çalışan bir personel, şirketin vitrinindeki ‘güler yüzün’ işin art tarafınca geçerli olmadığı görüşünde:
“Bu işe girmedilk evvel herkes güler yüzlü, kahve yapılıyor diye düşünülüyor. Lakin girdikten daha sonra, işin art tarafınca bu biçimde olmadığını görüyorsunuz. İşe birinci başladığım şube, bir üniversitenin yanı ve fazlaca ağır olan bir yerdi. Eleman yetersizliği var ve kimse işinden vaktinde çıkamıyor. Hiçkimse de bunun karşılığını, mesai fiyatını almıyordu. Bu şube küçük ve dardı, işçinin kendine ayırabileceği bir yeri de yoktu. Yerde yemek yediğimizi dahi hatırlıyorum. Sevkiyat alımları ıstıraptı, erkek çalışan hudutlu olduğu için. Bir süt sevkiyatı geliyordu, koliler 40-50 kilo. Bunu taşımak zorunda kalıyorduk. Bir iş kısmı yok. Ben yeri geldiğinde bir kasiyer bir barista olarak da çalışıyorum.”
Sabah vardiyası için servisin saat 5’te aldığını söyleyen Starbucks çalışanı “Açılıştan evvel de az kişi olduğumuz ve vakit kısıtlı olduğu için zorlanıyorduk. Yoğunluğun başladığı vakit da sevkiyat geliyordu. İçeride gelenlerle ilgilenen tek kişi kalıyordu, o da orada cebelleşiyordu. 6’da gelenin 2.30’da çıkması gerekiyor lakin bu vakte kadar hiç kimse bu saatte çıkamadı” dedi.
‘Mağaza müdürünün mobbingine uğradım, bölge müdürü dinlemedi bile, şubemi değiştirdiler’
Pandemi ile birlikte daha az ağır bir şubeye geçtiğini söyleyen personel “Burada da mağaza müdürü değişti ve mobbing uygulamaya başladı. Benim anladığım kadarıyla kendi takımını kurmaya çalışıyordu. Bekledi ki, kendim gideyim. ‘Sen bana hürmet göstermiyorsun’ diye bir algı yarattı. ‘Benimle konuşmak zorundasın’ diye çalışanlar içinde baskı yapmaya başladı. bu türlü yıldıramayınca, bu sefer hakkımda palavra yanlış şeyler söylemeye başladı. Bölge müdürüne güya ben söylemişim üzere kimi kelamlar aktarmış. Beni 2-3 kez bölge müdürüne şikayet etmiş, o da bana ‘hakkında disiplin süreci başlatacağım’ dedi. Birebir mağaza müdürü öteki bir arkadaşımızla tartışınca hem beni hem onu gönderdiler. Bölge müdürüne kendimi anlatmaya çalışmama karşın hiç bir şey değişmedi, mağaza müdürünü tarafını tuttu, olayı örtbas etti. Öteki bir mağazaya gönderdiler. Hala beni gönderdikleri şubedeyim, olay örtbasla kaldı. Bölge müdürü dinlemedi bile” diye konuştu.
‘Şirketin genel siyaseti çalışanına paha vermemek, hiç bir bedelimiz yok’
“Burada memnun olarak çalışan hiç kimse yok. Herkes bunalmış, mutsuz durumda” ifadelerini kullanan çalışan “Geçenlerde bir şube 3 kişi toplu istifa etti, bunu sorgulamıyorlar bile. Çalışanlara gereken bedel verilmiyor, kendilerini bedelsiz hissediyorlar. Bu Twitter hesabını açtığımızda herkes yazmaya başladı, her insanın meseleleri birebir. Müşteri ile bir sorun yaşandığında, müşteri hakaret ve küfürler savursa bile kararında çalışan haksız çıkıyor, kınama, ceza alıyor. Ne olursa olsun, şirket çalışanını korumuyor. Bu sayfayı açtığımızda gördük, şirketin genel siyaseti çalışanına bedel vermemek. hiç bir bedelimiz yok” dedi.
‘Kendimi kakao tarlasında çalışan ancak kakaonun tadını bilmeyen çalışanlar üzere hissediyorum’
Starbucks çalışanı, işe yeni başlayanlara yeteri eğitimin verilmediğini söyleyerek “Çalışanların birden fazla üniversite mezunu ya da öğrencisi. Ben çalışmaya başladığımda yalnızca 2 gün içecek eğitimi verildi. Bunu da pandemiden daha sonra kaldırdılar. Herkes çalışırken öğreniyor. Yoğunlukta ne kadar öğrenebilirse. Yoğunlukta boş kalıp da, bir şeyleri öğretemiyorsun. ‘Biz markayı temsil ediyoruz’ diyorlar, lakin insanlara bu markayı temsil edecek bilgiyi vermiyorlar. Kendimi kakao tarlasında çalışan ancak kakaonun tadını bilmeyen çalışanlar üzere hissediyorum” diye konuştu.
‘Müdürler ‘dava açarız’ diye tehdit ediyor, insanların yakasını işten çıksalar dahi bırakmıyorlar’
Sendikalı çalışanların müdürler tarafınca baskıya uğradığı haberlerini duymaya başladıklarına işaret eden çalışan, şu sözleri kullandı:
“Biz çabucak hemen sendika açısından kendimizi açığa çıkarmadık. örneğin bir arkadaşa ulaştık, bölge müdürünün kendisinin sendikalı olduğundan haberi varmış ve baskı uyguluyormuş. Beşerler işten atılırım diye korkuyor. İşe girdiğinizde bir mukavele imzalatıyorlar ve bu mukavelede epeyce ağır hususlar var. hiç bir biçimde aksiyona katılmayacaksın, şirket hakkında bir şey söylemeyeceksin, bu tıp şeyler yaparsan hakkında dava açarız biçiminde bir mukavele imzalattılar. Mağaza müdürleri de bu türlü tehdit ediyor. Bir kezinde ağız aramak için ‘sendika kurulsa, beşerler seslerini duyursa’ üzere bir şey söylemiş oldum. Mağaza müdürüm bana ‘bu biçimde bir şey yapmaya hakkın yok, şirketi kötülemiş oluyorsun, dava açarlar’ dedi. Çok fazla haksızlığa uğramış insan var. İşten çıkan bir arkadaşımız bir görüntü paylaştı ve eski mağaza müdürü onu tehdit ettiği için kaldırmak zorunda kaldı. Arkadaşımız ‘yeni bulduğum işi araştırıyorlar, hakkımda makûs bir şey söylerler, bu işi de kaybetmek istemiyorum’ dedi. İnsanların yakasını bırakmıyorlar.”
‘Starbucks’ın en iş yapmıyor denilen şubesi bile günde 15 bin lira para yapıyor, bizim yol paramız 350 lira’
“İşin komik tarafı, sizden beklenen Avrupa standartları ancak verdikleri Türkiye şartları” diyen Starbucks personeli “Yurtdışına gitmiş beşerler bize ‘oldukça şanslısınız, burada çalışıyorsunuz’ diyor. Biz burada minimum fiyat alıyoruz. Dışarıdan epeyce şaşalı görünüyor. Büyük ve epey kazanan şirketlerin insanları sömürmesini anlayamıyorum, insanları sömürerek, ezerek büyüyorlar. İnsanların artık sessiz kalmaması gerekiyor, işi biz gdolayıyoruz. Biz Twitter hesabını açtığımızda 255 lira olan yol parasını 350’ye çıkardılar. Şu an bir tam akbil 600 küsür lira. Günlük verilen yemek parası 33.50’ydi, hesabı açtıktan daha sonra bunu 48.50’ye çıkardılar. Bu parayla bile yanlışsız düzgün yiyip içemiyorsun, yetmiyor. Starbucks’ın en iş yapmıyor denilen şubesi bile günde 15 bin lira para yapıyor. Starbucks müşteri açısından hayli mantıklı bir yer, herşey müşteriye yönelik” diye kelamlarına son verdi.
‘Gece 11’de işten çıkıyorsunuz, meskene gittiniz saat 12, sabah 5’te gelip servis sizi alıyor, sabah vardiyasındasınız’
Bağımsız Emek Sen Genel Sekreteri Sena Çakır, Türkiye’deki Starbucks çalışanlarının ABD’deki kaidelerden farklı çalışmadığına dikkat çekti. Sendikaya üye olmanın mümkün olduğunu söyleyen Çakır “Başlıca sorun, mağaza müdürü ve üstündekilerden görülen mobbing. Kocaman bir yedek işsizler ordusu olduğu için emekçinin kâfi pahası görmemesi, iş sıhhati ve güvenliğinin, memnunluk halinin önemsenmiyor olması. örneğin vardiya saatleri buna bakılırsa düzenlenmiyor. Olağanda bir gece ile sabah vardiya arka arda gelemez. esasen kanunen de emekçiyi en az 11 saat dinlendirmek zorundasınız. Ancak gece 11’de işten çıkıyorsunuz, meskene gittiniz saat 12, sabah 5’te gelip servis sizi alıyor, sabah vardiyasındasınız. Bunu yaşayan epeyce fazla Starbucks çalışanı var, müthiş bir şey. esasen fiyatlar fazlaca düşük. ‘en çok baristasın, ne yapıyor olabilirsin’ deniyor ancak Starbucks’ta kimse iş tarifine göre çalışmıyor. Baristalar kasaya da bakıyor, yük de çekiyor, yerleştiriyor da, paklık de yapıyor” dedi.
‘Hukuka alışılmamış bir mutabakatla emekçilerin gözünü korkutuyorlar’
Starbucks’ta işe başlayanlara hukuka ters bir kontrat imzalatıldığına vurgu yapan Çakır “Starbucks’ta yaşadıklarını anlatmak için toplumsal medya hesabı açan arkadaşlarımız bunu epeyce büyük bir kaygıyla yapıyorlar. Zira hukuka da ters bir biçimde karşılıklı bir mutabakat imzalatıyorlar. İşyeri ile ilgili kamuya açık bir alanda, toplumsal medyada tenkit yapılamaz, bilgi paylaşılamaz üzere emekçileri korkutan, sindiren ve güya bu türel bir şeymiş üzere onlara gösterilen kontratlar imzalatıyor. Bu manada çalışanların buna karşı ses çıkarması da uzun sürdü. Güç oldu lakin şu an düzgün bir noktadayız” diye konuştu ve sendikalılaşma ismine umutlu olduklarını belirtti.
Türkiye’ye de sirayet eden bu durum hakkında şirket çalışanları seslerini duyurmak emeliyle toplumsal medya hesapları açtı. “Starbucks emekçisinin aldığı aylık yol parası 255 TL. Bir adet tumbler satıldığında Starbucks 2 çalışana vermiş olduğu yol parasını çıkartmış oluyor” paylaşımıyla dikkat çeken emekçiler, çalışma şartlarını Sputnik’e anlattı. Bağımsız Emek Sendikası Genel Sekreteri Sena Çakır ise sendikalaşma yolundaki süreci aktardı.
‘Eleman yetersizliği var, kimse işinden vaktinde çıkamıyor’
2019’dan beri Starbucks’ta çalışan bir personel, şirketin vitrinindeki ‘güler yüzün’ işin art tarafınca geçerli olmadığı görüşünde:
“Bu işe girmedilk evvel herkes güler yüzlü, kahve yapılıyor diye düşünülüyor. Lakin girdikten daha sonra, işin art tarafınca bu biçimde olmadığını görüyorsunuz. İşe birinci başladığım şube, bir üniversitenin yanı ve fazlaca ağır olan bir yerdi. Eleman yetersizliği var ve kimse işinden vaktinde çıkamıyor. Hiçkimse de bunun karşılığını, mesai fiyatını almıyordu. Bu şube küçük ve dardı, işçinin kendine ayırabileceği bir yeri de yoktu. Yerde yemek yediğimizi dahi hatırlıyorum. Sevkiyat alımları ıstıraptı, erkek çalışan hudutlu olduğu için. Bir süt sevkiyatı geliyordu, koliler 40-50 kilo. Bunu taşımak zorunda kalıyorduk. Bir iş kısmı yok. Ben yeri geldiğinde bir kasiyer bir barista olarak da çalışıyorum.”
Sabah vardiyası için servisin saat 5’te aldığını söyleyen Starbucks çalışanı “Açılıştan evvel de az kişi olduğumuz ve vakit kısıtlı olduğu için zorlanıyorduk. Yoğunluğun başladığı vakit da sevkiyat geliyordu. İçeride gelenlerle ilgilenen tek kişi kalıyordu, o da orada cebelleşiyordu. 6’da gelenin 2.30’da çıkması gerekiyor lakin bu vakte kadar hiç kimse bu saatte çıkamadı” dedi.
‘Mağaza müdürünün mobbingine uğradım, bölge müdürü dinlemedi bile, şubemi değiştirdiler’
Pandemi ile birlikte daha az ağır bir şubeye geçtiğini söyleyen personel “Burada da mağaza müdürü değişti ve mobbing uygulamaya başladı. Benim anladığım kadarıyla kendi takımını kurmaya çalışıyordu. Bekledi ki, kendim gideyim. ‘Sen bana hürmet göstermiyorsun’ diye bir algı yarattı. ‘Benimle konuşmak zorundasın’ diye çalışanlar içinde baskı yapmaya başladı. bu türlü yıldıramayınca, bu sefer hakkımda palavra yanlış şeyler söylemeye başladı. Bölge müdürüne güya ben söylemişim üzere kimi kelamlar aktarmış. Beni 2-3 kez bölge müdürüne şikayet etmiş, o da bana ‘hakkında disiplin süreci başlatacağım’ dedi. Birebir mağaza müdürü öteki bir arkadaşımızla tartışınca hem beni hem onu gönderdiler. Bölge müdürüne kendimi anlatmaya çalışmama karşın hiç bir şey değişmedi, mağaza müdürünü tarafını tuttu, olayı örtbas etti. Öteki bir mağazaya gönderdiler. Hala beni gönderdikleri şubedeyim, olay örtbasla kaldı. Bölge müdürü dinlemedi bile” diye konuştu.
‘Şirketin genel siyaseti çalışanına paha vermemek, hiç bir bedelimiz yok’
“Burada memnun olarak çalışan hiç kimse yok. Herkes bunalmış, mutsuz durumda” ifadelerini kullanan çalışan “Geçenlerde bir şube 3 kişi toplu istifa etti, bunu sorgulamıyorlar bile. Çalışanlara gereken bedel verilmiyor, kendilerini bedelsiz hissediyorlar. Bu Twitter hesabını açtığımızda herkes yazmaya başladı, her insanın meseleleri birebir. Müşteri ile bir sorun yaşandığında, müşteri hakaret ve küfürler savursa bile kararında çalışan haksız çıkıyor, kınama, ceza alıyor. Ne olursa olsun, şirket çalışanını korumuyor. Bu sayfayı açtığımızda gördük, şirketin genel siyaseti çalışanına bedel vermemek. hiç bir bedelimiz yok” dedi.
‘Kendimi kakao tarlasında çalışan ancak kakaonun tadını bilmeyen çalışanlar üzere hissediyorum’
Starbucks çalışanı, işe yeni başlayanlara yeteri eğitimin verilmediğini söyleyerek “Çalışanların birden fazla üniversite mezunu ya da öğrencisi. Ben çalışmaya başladığımda yalnızca 2 gün içecek eğitimi verildi. Bunu da pandemiden daha sonra kaldırdılar. Herkes çalışırken öğreniyor. Yoğunlukta ne kadar öğrenebilirse. Yoğunlukta boş kalıp da, bir şeyleri öğretemiyorsun. ‘Biz markayı temsil ediyoruz’ diyorlar, lakin insanlara bu markayı temsil edecek bilgiyi vermiyorlar. Kendimi kakao tarlasında çalışan ancak kakaonun tadını bilmeyen çalışanlar üzere hissediyorum” diye konuştu.
‘Müdürler ‘dava açarız’ diye tehdit ediyor, insanların yakasını işten çıksalar dahi bırakmıyorlar’
Sendikalı çalışanların müdürler tarafınca baskıya uğradığı haberlerini duymaya başladıklarına işaret eden çalışan, şu sözleri kullandı:
“Biz çabucak hemen sendika açısından kendimizi açığa çıkarmadık. örneğin bir arkadaşa ulaştık, bölge müdürünün kendisinin sendikalı olduğundan haberi varmış ve baskı uyguluyormuş. Beşerler işten atılırım diye korkuyor. İşe girdiğinizde bir mukavele imzalatıyorlar ve bu mukavelede epeyce ağır hususlar var. hiç bir biçimde aksiyona katılmayacaksın, şirket hakkında bir şey söylemeyeceksin, bu tıp şeyler yaparsan hakkında dava açarız biçiminde bir mukavele imzalattılar. Mağaza müdürleri de bu türlü tehdit ediyor. Bir kezinde ağız aramak için ‘sendika kurulsa, beşerler seslerini duyursa’ üzere bir şey söylemiş oldum. Mağaza müdürüm bana ‘bu biçimde bir şey yapmaya hakkın yok, şirketi kötülemiş oluyorsun, dava açarlar’ dedi. Çok fazla haksızlığa uğramış insan var. İşten çıkan bir arkadaşımız bir görüntü paylaştı ve eski mağaza müdürü onu tehdit ettiği için kaldırmak zorunda kaldı. Arkadaşımız ‘yeni bulduğum işi araştırıyorlar, hakkımda makûs bir şey söylerler, bu işi de kaybetmek istemiyorum’ dedi. İnsanların yakasını bırakmıyorlar.”
‘Starbucks’ın en iş yapmıyor denilen şubesi bile günde 15 bin lira para yapıyor, bizim yol paramız 350 lira’
“İşin komik tarafı, sizden beklenen Avrupa standartları ancak verdikleri Türkiye şartları” diyen Starbucks personeli “Yurtdışına gitmiş beşerler bize ‘oldukça şanslısınız, burada çalışıyorsunuz’ diyor. Biz burada minimum fiyat alıyoruz. Dışarıdan epeyce şaşalı görünüyor. Büyük ve epey kazanan şirketlerin insanları sömürmesini anlayamıyorum, insanları sömürerek, ezerek büyüyorlar. İnsanların artık sessiz kalmaması gerekiyor, işi biz gdolayıyoruz. Biz Twitter hesabını açtığımızda 255 lira olan yol parasını 350’ye çıkardılar. Şu an bir tam akbil 600 küsür lira. Günlük verilen yemek parası 33.50’ydi, hesabı açtıktan daha sonra bunu 48.50’ye çıkardılar. Bu parayla bile yanlışsız düzgün yiyip içemiyorsun, yetmiyor. Starbucks’ın en iş yapmıyor denilen şubesi bile günde 15 bin lira para yapıyor. Starbucks müşteri açısından hayli mantıklı bir yer, herşey müşteriye yönelik” diye kelamlarına son verdi.
‘Gece 11’de işten çıkıyorsunuz, meskene gittiniz saat 12, sabah 5’te gelip servis sizi alıyor, sabah vardiyasındasınız’
Bağımsız Emek Sen Genel Sekreteri Sena Çakır, Türkiye’deki Starbucks çalışanlarının ABD’deki kaidelerden farklı çalışmadığına dikkat çekti. Sendikaya üye olmanın mümkün olduğunu söyleyen Çakır “Başlıca sorun, mağaza müdürü ve üstündekilerden görülen mobbing. Kocaman bir yedek işsizler ordusu olduğu için emekçinin kâfi pahası görmemesi, iş sıhhati ve güvenliğinin, memnunluk halinin önemsenmiyor olması. örneğin vardiya saatleri buna bakılırsa düzenlenmiyor. Olağanda bir gece ile sabah vardiya arka arda gelemez. esasen kanunen de emekçiyi en az 11 saat dinlendirmek zorundasınız. Ancak gece 11’de işten çıkıyorsunuz, meskene gittiniz saat 12, sabah 5’te gelip servis sizi alıyor, sabah vardiyasındasınız. Bunu yaşayan epeyce fazla Starbucks çalışanı var, müthiş bir şey. esasen fiyatlar fazlaca düşük. ‘en çok baristasın, ne yapıyor olabilirsin’ deniyor ancak Starbucks’ta kimse iş tarifine göre çalışmıyor. Baristalar kasaya da bakıyor, yük de çekiyor, yerleştiriyor da, paklık de yapıyor” dedi.
‘Hukuka alışılmamış bir mutabakatla emekçilerin gözünü korkutuyorlar’
Starbucks’ta işe başlayanlara hukuka ters bir kontrat imzalatıldığına vurgu yapan Çakır “Starbucks’ta yaşadıklarını anlatmak için toplumsal medya hesabı açan arkadaşlarımız bunu epeyce büyük bir kaygıyla yapıyorlar. Zira hukuka da ters bir biçimde karşılıklı bir mutabakat imzalatıyorlar. İşyeri ile ilgili kamuya açık bir alanda, toplumsal medyada tenkit yapılamaz, bilgi paylaşılamaz üzere emekçileri korkutan, sindiren ve güya bu türel bir şeymiş üzere onlara gösterilen kontratlar imzalatıyor. Bu manada çalışanların buna karşı ses çıkarması da uzun sürdü. Güç oldu lakin şu an düzgün bir noktadayız” diye konuştu ve sendikalılaşma ismine umutlu olduklarını belirtti.