Kazakistan‘da sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) meblağlarının yüzde 100’ün üzerinde artırılmasının tetiklediği protesto dalgası silahlı isyana dönüşürken, tansiyon devam ediyor. Kazakistan Devlet Lideri Kasım Cömert Tokayev, dış temaslı terör ögelerinin da tesirli olduğunu ilan ettiği isyana karşı ipleri ele alarak anti-terör operasyonları başlattı. Hoşnutsuzluğa yol açan artırımları geri alıp, güç şirketleriyle ilgili soruşturma açtıran Tokayev, yeni hükümeti kuracak başbakanı 11 Ocak’ta açıklayacak.
Tokayev’in, Kollektif Güvenlik Muahedesi Örgütü‘nden (KGAÖ) yardım daveti üzerine Rusya Federasyonu, Belarus ve Ermenistan’dan barış güçleri ülkeye ulaştı. Barış güçlerinin terör operasyonlarına karışmayarak yalnızca kilit devlet kurumlarının güvenliğiyle ilgilendiği belirtildi.
ABD idaresi ise KGAÖ ve Kazakistan idaresinin yaptığı davetin meşruiyetini sorgulayan açıklamalarda buundu. Kazakistan’daki isyanın Amerikan ve İngiliz sermayesi yüklü fabrikalarda başladığı belirtilirken, Kazakistan Dışişleri Bakanı Mukhtar Tleuberdi de ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile görüştü. ABD idaresinin önümüzdeki hafta Rusya ile başlayacak güvenlik garantileri görüşmeler öncesinde Kazakistan’la ilgili Moskova’ya saldırgan retoriği artırması dikkat çekiyor.
Kazakistan’da hayat pahalılığı ile gelen isyan, idarenin ‘dış odaklar’ tespiti ve ‘renkli devrim’ yorumları ile KGAÖ faktörünü CET Platformu Yöneticisi Dr. Volkan Özdemir ile konuştuk.
‘Halkın ekonomik kahırlara reaksiyon vermesi anlaşılır lakin gelişmeler bunların araç olarak kullanıldığına işaret ediyor’
Doç. Volkan Özdemir’e nazaran, Kazakistan’daki fiyat artışları ve halkın ekonomik kahırlar niçiniyle reaksiyon vermesi anlaşılır, fakat Tokayev idaresinin geri adım atmasına karşın olayların silahlı isyana dönüşmesi
bunların araç olarak kullanıldığına işaret ediyor:
“LPG meblağlarının artışıyla birlikte fiyatlar da tartışılması gereken bir husus. Bu coğrafyada meblağların hür piyasa dinamikleri üzerinden ve borsalarda belirlenmesi fazlaca sık görülen bir durum değil. Kazakistan 1 Ocak 2022’de buna geçtiğini açıklıyor, bir anda doğal olarak fiyatlar artıyor. çabucak sonrasındasında da protestolar yaşanıyor. Burada halkın ekonomik ıstıraplar içerisinde bu biçimde bir reaksiyon vermesi anlaşılabilir. Lakin protestoların daha sonraki günlerdeki seyrine baktığımızda ülkenin kurucu başkanı Nazarbayev heykellerinin yıkılması, silahların farklı yerlerden çıkıp hükümet binalarını işgal etmesi, daha da ötesinde kimi kümelerin silah mahzenlerini basarak halka dağıtması ayrıntıları var. Bunları değerlendirdiğimizde aslında LPG, güç fiyat artırımının bir araç olarak kullanıldığını anlıyoruz. Burada öbür bir siyasi maksat var. Bu artırımlar çabucak olaylar çıktığının ikinci gününde Kasım Tokayev tarafınca hükümet sorumlu tutularak, hükümetin düşürülmesi istenerek artırımlar geri alındı. Devlet regülasyonunun olacağı açıklandı. Buna karşın ülkenin batısında başlayan protestolar artarak en büyük kenti Almantı’ya kadar yayıldı. Kazakistan’ın resmi makamlarının yurt haricinden terörist kümelerin olduğu ve bu işin desteklendiği istikametindeki açıklamaları düşünülünce bunun gerisinde sıradan bir artırım protestosu olmadığı net biçimde görülüyor.”
‘Putin-Biden görüşmesi öncesinde bir cephe daha açılmaya çalışılıyor’
Kazakistan’ın Çin’in yanı sıra Batı ile de epey boyutlu diplomasi, ticari ve pragmatik bağlar yürüten bir ülke olduğunu belirten Özdemir, lakin bu ülkenin Rusya ile özel münasebetlerine atıf yaptı. Gelişmelerin ‘dışarıdan’ provake edilen bir surece işaret ettiği görüşündeki Özdemir, isyanın vakit içindemasının da Rusya’nın ABD ve NATO ile güvenlik garantileri görüşmeleri öncesine denk gelmesine dikkat çekti:
“Kazakistan, Çin, Rusya ve Batı ile fazlaca boyutlu bir diplomasi ve pragmatik ticari münasebetler yürüttü. 30 yıl ortasında 100 milyarlarca dolarlık direkt yatırım alabildi. Ancak Rusya ile olan kimi periyotlardaki bozuk bağlar Rusya içerisindeki rastgele bir bölgenin Kremlin ile bağlarındaki birtakım aksaklıklara benziyor. hiç bir vakit Kazakistan, Rusya’nın tesir alanından çıkmadı yahut bu biçimde bir fikre sahip olmadı. Rusya ile çeşitli memleketler arası örgütler vasıtasıyla bir daha Rusya’nın liderlik ettiği müttefiklik münasebeti geliştirmiş ve yöneticilerinin Rusya ile yakın olduğu bir ülkeden bahsediyoruz. Buna rağmen şüphesiz Kazakistan’da Batı ile daha haşır neşir olan kümeler kelam konusuydu. Renkli ihtilal tanımlamaları buradan çıkılarak yapılıyor. Soros savlarını bilmiyorum ancak şu kesin ki bu dışarıdan provoke edilen bir müddetç. Burada vakit içindemaya bakınca Rusya ile Amerika, Ukrayna üzerinde bir tansiyona sürüklenirken Rusya o tarafta aslına bakarsan güney batısında bir kuşatılmaya hakikat giderken Putin-Biden görüşmesi öncesinde bir cephenin de Kazakistan’dan Rusya’nın tabanından açılmaya çalışıldığı görülüyor.”
‘Renkli ihtilal kavramı tek kutuplu nizama ilişkin, Avrasya’da bu yolla rejimlerin değişmesi bitmiş oldu’
Rusya’ya yönelik hem Baltıklar hem Ukrayna tıpkı vakitte Karadeniz’de çevreleme siyaseti izlendiğini belirten Özdemir, dikkatler batıya çevrimişken Kazakistan üzerinden muhtemel bir ‘renkli devrim’ teşebbüsüne dikkat çekti. Lakin Özdemir’e gör tek kutuplu periyoda ilişkin bu kavram artık geride kaldı, rejimlerin renkli ihtilalle değişeceği devir artık Avrasya’da bitmiş oldu. Lakin Özdemir, bunun düzensizlik çıkarılamayacağı manasına da gelmediğinin altını çizdi:
“Bir ay öncesinde de Ukrayna tansiyonunun artması, Batı tarafınca servis edilen Rusya’nın ülkeyi işgal edeceği savlarının olduğu bu kadar tansiyonlu bir devirde bunlardan bağımsız olarak Rusya’ya karşı hem Baltıklar hem Ukrayna hem Karadeniz’de bir çevreleme siyasetinin olduğu anlaşılıyor. Doğu Akdeniz’de ABD’nin Yunanistan tahkimatına düşünün. Dikkatler Batı’dayken yoğunluğu bir anda Kazakistan üzerinden Rusya’nın günebir daha, doğusuna hakikat kaydırma teşebbüsü olabilir. Lakin renkli ihtilal probleminde altını çizmek istediğim bir konu var. Renkli ihtilal tanımlamasını son 20 yıldır görüyoruz. Renkli ihtilaller bence tek kutuplu periyoda ilişkin bir kavram. Artık geride kaldı. Renkli ihtilaller yoluyla rejimlerin değişeceği periyot bence artık Avrasya’da bitmiş oldu. ABD hegemonyasında tek kutuplu sistemde artık hayatıyoruz. Bunu kimileri kabul ediyor, kimileri etmiyor. Lakin bence gerçek. Hatta Karabağ savaşında ABD’nin uzun bir ortadan daha sonra AGİT Minsk kümesinin daimi üyesi bulunmasına karşın memleketler arası bir ihtilaftan dışlanmış olması bile başlı başına bir işarettir. Bu coğrafyada renkli ihtilallerin rejim değişikliğiyle sonuçlanabileceği kanaatinde değilim. Bu düzensizlik çıkarılmayacağı manasına gelmez. Kazakistan’da da bu yaşanıyor. Coğrafik olarak baktığımızda Avrasya’nın tam da kalpgahında oturan bir ülkeden bahsediyoruz. Burada protestoların bir sonuç vermesi mümkün değil. Hakikaten bastırıldı. Kazakistan istikrar adası olan bir ülkeydi. Bundan daha sonra da yoluna bu türlü devam edecek ama yeni bir periyotta devam edecek, o net görülüyor.”
‘Kazaklar yahut bölgedeki öbür devletler Rusya’yı yabancı bir öge görmüyor, Rusya’dan yardım istenmesi normal’
Özdemir’e göre Kazakistan için ‘Rus işgali’ telaffuzları, bölgeyi tanımamakla da alakalı. Rusya’nın 200 yıldır bu coğrafyada olduğunu anımsatan Özdemir, Kazakların yahut bölgedeki öbür devletlerin Rusya’yı yabancı bir öge olarak görmediğini belirtti. Resmi çerçevede de KGAÖ üzere bir güvenlik paktının bulunduğunu vurgulayan Özdemir, bu biçimde bir karşılıkta yardım istenmesinin olağan olduğunu lisana getirdi. Özdemir, durumun Ukrayna ile de kıyaslanamayacağını belirtirken, Kazakista’ın Çin’in Jenerasyon ve Yol teşebbüsü için kritik kıymetine atıfla Batı kaynaklı kışkırtmaların muvaffakiyet talihinin bulunmadığını vurguladı:
“(Türkiye’de olayın Rus işgali olarak sunulması) Niyetli tabirler de olabilir fakat genel olarak bölgeyi tanımamakla da ilgili bir durum. Kazakların, bizim Rusya’ya baktığımız üzere Rusya’yı algılamadığını çabucak hemen idrak edemiyor olabilirler. Lakin Rusya 200 yıldır o coğrafyada, Çarlık rejiminden Sovyet periyoduna, son 30 yılda da Kazakistan üzerinde en tesirli olan ülkeden bahsediyoruz. Kazaklar yahut bölgedeki öteki devletler Rusya’yı yabancı bir öge olarak görmüyor. esasen resmi olarak ikili mutabakatlardan da öte KGAÖ diye bir örgüt var, güvenlik paktı var. Onun daimi üyesi olan Kazakistan’ın bu biçimde bir karışıklık durumunda Rusya’dan yardım istemesi resmi olarak son derece olağan bir durum. Arka niyetten daha epeyce biraz coğrafyayı tanımamakla ilgili yahut Türkiye’de hamaset siyasetlerinin epey geniş bir taban bulmasıyla ilgili bu. Avrasya’yı biraz tanıyan, kardeş coğrafya sonuçta Kazakistan, lakin biraz orayı gezip bakılırsan, bilen insanların fazlaca şaşırmayacağı durumlar, epeyce aykırı reaksiyon vermeyeceği durumlar. Kaldı ki bu biçimde bir konjonktürde, bu biçimde bir coğrafyada Rusya ile Ukrayna üzere yüzlerce sonu olan bir ülke, Çin’in çabucak yanı başında. bu türlü yakınlık var diye salt Rusya-Ukrayna durumuna benzetilemez coğrafik olarak. Zira Kazakistan’ın başında hiç bir vakit Rusya aksisi hükümetler olmadı. Rusya’nın ülkenin kuzeyindeki Rus azınlığı işgal edeceği tipinden şeyler epeyce mantıksız. aslına bakarsanız yanıbaşında son derece aktif olduğu, kendi sisteminde tuttuğu, bu biçimde bir alaka geliştirmiş olduğu bir ülkeden bahsediyoruz. Ukrayna durumuyla bu manada kıyaslanamaz. Artı Kazakistan Çin’in Nesil Yol teşebbüsü için de kilit bir ülke olduğundan bu biçimde bir periyotta dünyada memleketler arası sistemde Batı’nın nüfuzunun azaldığı bir devirde Batı kaynaklı kışkırtmaların da muvaffakiyete ulaşması kelam konusu olmaz.”
‘Kazak önderi protestoların bastırılmasında ABD’den mi yardım isteyecekti’
Özdemir’e bakılırsa, ABD idaresinin KGAÖ ve meşruiyetine kuşku düşürmeye çalışan dyorumlarının gelişmelerin vardığı yerden duyduğu hoşnutsuzlukla ilgili olabileceğini söylemiş oldu. Bölgede KGAÖ diye bir paktın bulunduğunu, Kazakistan’ın hem de Avrasya Ekonomik Birliği’nin üyesi olduğunu ve Rusya ile ikili güvenlik mutabakatları bulunduğunu anımsatan Özdemir, “Kazakistan önderi ABD’den mi yardım isteyecekti” diye sordu.
“Amerikalılar tarafınca KGAÖ ile ilgili yapılan açıklama biraz güya gelişmelerin vardığı noktadan hoşnutsuzluğu söz ediyor. Biraz hayal kırıklığı kokan bir açıklama. Zira elbette aslına bakarsanız anlaşılabilir bir davet olduğu için bu türlü yorumlamak bana mantıksız geliyor. Fakat yasal olarak da esasen bir güvenlik paktı var. Tahminen biroldukçaları bu biçimde bir örgütle yeni tanışıyor. Tahminen Varşova Paktının dağılmasında kaldılar lakin o coğrafyada bu biçimde bir memleketler arası bir örgüt. Artı Kazakistan hem de Avrasya Ekonomik Birliği üyesi. Bu coğrafyada Rusya ile ikili güvenlik muahedeleri yapmış. Kazak önderi protestoların bastırılmasında ABD’den mi yardım isteyecekti? ötürüsıyla bu açıklamayı epeyce ciddiye almamak lazım.”
‘Nazarbayev periyodu bitti lakin Tokayev’in de Nazarbayev’in devamı olduğunu düşünüyorum’
Kazakistan’da olup bitinler bazıları tarafınca ‘elitlerin iç mücadelesiyle’ izah edilirken, Özdemir, ‘elbaşı’ sıfatını taşıyan Nazarbayev ile Tokayev içindeki devamlılık bağlantısına dikkat çekti:
“Sonuçta Tokayev idaresini oraya getiren Nazarbayev. Nazarbayev bence Kazakistan’ın ulus devlet olmasında 30 yıllık bir müddetçte son derece başarılı, kıymetli roller oynadı. Bugün kişi başına düşen ulusal gelirin 10 bin dolar düzeyinde olduğu bir ülkeden bahsediyoruz. Türkiye’den çok. Bunda Nazarbayev’in pragmatik bağlantı kurmasında, gerçek politiğe hakim olarak devam etmesinin büyük bir etkisi var. Kendisi esasen ‘elbaşı’ sıfatıyla 2019’da idaresi devretti. Bence bu üzere kriz anlarında Ulusal Güvenlik kurumunun Tokayev tarafınca alınması da yanlış yorumlandı. Zira bu üzere kriz anlarında kuvvetli görünmek gerekecektir, olayları bastırmak açısından. Nazarbayev periyodu bitti ama Tokayev’in de Nazarbayev’in devamı olduğunu düşünüyorum. Yeni devir epeyce kutuplu bir periyottan bahsediyorsak yeni aktörleri, yeni kuralları olacaktır. Nazarbayev aslına bakarsanız ülkenin 30 yılına başarılı biçimde damga vurarak miadını doldurdu.”
‘Türk Devletleri Teşkilatı çabucak hemen emekleme evresinde, gelecekte reelpolitiktan kopmadan faydalı roller oynayabilir’
Özdemir’e nazaran, Türk Devletleri Teşkilatı’nın bu süreçte ‘Kazakistan halkının ve devletinin yanında’ olma tavrı gerçek. Bu örgütün çabucak hemen emekleme evresinde olduğunu belirten Özdemir, gelecekte faydalı roller oynayabileceğini fakat bunu reelpolitikten kopmadan yapması gerektiğini belirtti:
“Türk Keneşi idi, son vakit içinderda Türk Devletleri Teşkilatı ismini aldı. çabucak hemen daha emekleme evresinde olan milletlerarası bir örgüt. Ben faydalı bir örgüt olabileceğini düşünüyorum. Ancak çabucak hemen daha ülkeler içinde bir uyum, eşgüdüm kurumu düzeyinde. Yani önemli bağlayıcı bir muahede yok, buna güvenlik paktı da dahil. Kazakistan niye Türk Devletleri Teşkilatı’ndan yardım istemedi kelamı de boşa çıkıyor, zira bu biçimde bir düzenek yok. Örgütten yapılan açıklama son derece olumlu, ‘Kazakistan halkının ve devletinin yanındayız’. En başında bu açıklamanın yapılması hakikat olurdu. Bundan daha sonra da bu örgüt gelecekte daha tesirli rol oynamalıdır. Bunu yaparken de gerçek politikten kopmadan bunu başarması gerekmektedir. ötürüsıyla şu an da önemli bir aktör değil lakin bu ileride olmayacağı manasına da gelmez. Türkiye de bu hususta daha destekçi bir hal takınmalıdır.”
Tokayev’in, Kollektif Güvenlik Muahedesi Örgütü‘nden (KGAÖ) yardım daveti üzerine Rusya Federasyonu, Belarus ve Ermenistan’dan barış güçleri ülkeye ulaştı. Barış güçlerinin terör operasyonlarına karışmayarak yalnızca kilit devlet kurumlarının güvenliğiyle ilgilendiği belirtildi.
ABD idaresi ise KGAÖ ve Kazakistan idaresinin yaptığı davetin meşruiyetini sorgulayan açıklamalarda buundu. Kazakistan’daki isyanın Amerikan ve İngiliz sermayesi yüklü fabrikalarda başladığı belirtilirken, Kazakistan Dışişleri Bakanı Mukhtar Tleuberdi de ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile görüştü. ABD idaresinin önümüzdeki hafta Rusya ile başlayacak güvenlik garantileri görüşmeler öncesinde Kazakistan’la ilgili Moskova’ya saldırgan retoriği artırması dikkat çekiyor.
Kazakistan’da hayat pahalılığı ile gelen isyan, idarenin ‘dış odaklar’ tespiti ve ‘renkli devrim’ yorumları ile KGAÖ faktörünü CET Platformu Yöneticisi Dr. Volkan Özdemir ile konuştuk.
‘Halkın ekonomik kahırlara reaksiyon vermesi anlaşılır lakin gelişmeler bunların araç olarak kullanıldığına işaret ediyor’
Doç. Volkan Özdemir’e nazaran, Kazakistan’daki fiyat artışları ve halkın ekonomik kahırlar niçiniyle reaksiyon vermesi anlaşılır, fakat Tokayev idaresinin geri adım atmasına karşın olayların silahlı isyana dönüşmesi
bunların araç olarak kullanıldığına işaret ediyor:
“LPG meblağlarının artışıyla birlikte fiyatlar da tartışılması gereken bir husus. Bu coğrafyada meblağların hür piyasa dinamikleri üzerinden ve borsalarda belirlenmesi fazlaca sık görülen bir durum değil. Kazakistan 1 Ocak 2022’de buna geçtiğini açıklıyor, bir anda doğal olarak fiyatlar artıyor. çabucak sonrasındasında da protestolar yaşanıyor. Burada halkın ekonomik ıstıraplar içerisinde bu biçimde bir reaksiyon vermesi anlaşılabilir. Lakin protestoların daha sonraki günlerdeki seyrine baktığımızda ülkenin kurucu başkanı Nazarbayev heykellerinin yıkılması, silahların farklı yerlerden çıkıp hükümet binalarını işgal etmesi, daha da ötesinde kimi kümelerin silah mahzenlerini basarak halka dağıtması ayrıntıları var. Bunları değerlendirdiğimizde aslında LPG, güç fiyat artırımının bir araç olarak kullanıldığını anlıyoruz. Burada öbür bir siyasi maksat var. Bu artırımlar çabucak olaylar çıktığının ikinci gününde Kasım Tokayev tarafınca hükümet sorumlu tutularak, hükümetin düşürülmesi istenerek artırımlar geri alındı. Devlet regülasyonunun olacağı açıklandı. Buna karşın ülkenin batısında başlayan protestolar artarak en büyük kenti Almantı’ya kadar yayıldı. Kazakistan’ın resmi makamlarının yurt haricinden terörist kümelerin olduğu ve bu işin desteklendiği istikametindeki açıklamaları düşünülünce bunun gerisinde sıradan bir artırım protestosu olmadığı net biçimde görülüyor.”
‘Putin-Biden görüşmesi öncesinde bir cephe daha açılmaya çalışılıyor’
Kazakistan’ın Çin’in yanı sıra Batı ile de epey boyutlu diplomasi, ticari ve pragmatik bağlar yürüten bir ülke olduğunu belirten Özdemir, lakin bu ülkenin Rusya ile özel münasebetlerine atıf yaptı. Gelişmelerin ‘dışarıdan’ provake edilen bir surece işaret ettiği görüşündeki Özdemir, isyanın vakit içindemasının da Rusya’nın ABD ve NATO ile güvenlik garantileri görüşmeleri öncesine denk gelmesine dikkat çekti:
“Kazakistan, Çin, Rusya ve Batı ile fazlaca boyutlu bir diplomasi ve pragmatik ticari münasebetler yürüttü. 30 yıl ortasında 100 milyarlarca dolarlık direkt yatırım alabildi. Ancak Rusya ile olan kimi periyotlardaki bozuk bağlar Rusya içerisindeki rastgele bir bölgenin Kremlin ile bağlarındaki birtakım aksaklıklara benziyor. hiç bir vakit Kazakistan, Rusya’nın tesir alanından çıkmadı yahut bu biçimde bir fikre sahip olmadı. Rusya ile çeşitli memleketler arası örgütler vasıtasıyla bir daha Rusya’nın liderlik ettiği müttefiklik münasebeti geliştirmiş ve yöneticilerinin Rusya ile yakın olduğu bir ülkeden bahsediyoruz. Buna rağmen şüphesiz Kazakistan’da Batı ile daha haşır neşir olan kümeler kelam konusuydu. Renkli ihtilal tanımlamaları buradan çıkılarak yapılıyor. Soros savlarını bilmiyorum ancak şu kesin ki bu dışarıdan provoke edilen bir müddetç. Burada vakit içindemaya bakınca Rusya ile Amerika, Ukrayna üzerinde bir tansiyona sürüklenirken Rusya o tarafta aslına bakarsan güney batısında bir kuşatılmaya hakikat giderken Putin-Biden görüşmesi öncesinde bir cephenin de Kazakistan’dan Rusya’nın tabanından açılmaya çalışıldığı görülüyor.”
‘Renkli ihtilal kavramı tek kutuplu nizama ilişkin, Avrasya’da bu yolla rejimlerin değişmesi bitmiş oldu’
Rusya’ya yönelik hem Baltıklar hem Ukrayna tıpkı vakitte Karadeniz’de çevreleme siyaseti izlendiğini belirten Özdemir, dikkatler batıya çevrimişken Kazakistan üzerinden muhtemel bir ‘renkli devrim’ teşebbüsüne dikkat çekti. Lakin Özdemir’e gör tek kutuplu periyoda ilişkin bu kavram artık geride kaldı, rejimlerin renkli ihtilalle değişeceği devir artık Avrasya’da bitmiş oldu. Lakin Özdemir, bunun düzensizlik çıkarılamayacağı manasına da gelmediğinin altını çizdi:
“Bir ay öncesinde de Ukrayna tansiyonunun artması, Batı tarafınca servis edilen Rusya’nın ülkeyi işgal edeceği savlarının olduğu bu kadar tansiyonlu bir devirde bunlardan bağımsız olarak Rusya’ya karşı hem Baltıklar hem Ukrayna hem Karadeniz’de bir çevreleme siyasetinin olduğu anlaşılıyor. Doğu Akdeniz’de ABD’nin Yunanistan tahkimatına düşünün. Dikkatler Batı’dayken yoğunluğu bir anda Kazakistan üzerinden Rusya’nın günebir daha, doğusuna hakikat kaydırma teşebbüsü olabilir. Lakin renkli ihtilal probleminde altını çizmek istediğim bir konu var. Renkli ihtilal tanımlamasını son 20 yıldır görüyoruz. Renkli ihtilaller bence tek kutuplu periyoda ilişkin bir kavram. Artık geride kaldı. Renkli ihtilaller yoluyla rejimlerin değişeceği periyot bence artık Avrasya’da bitmiş oldu. ABD hegemonyasında tek kutuplu sistemde artık hayatıyoruz. Bunu kimileri kabul ediyor, kimileri etmiyor. Lakin bence gerçek. Hatta Karabağ savaşında ABD’nin uzun bir ortadan daha sonra AGİT Minsk kümesinin daimi üyesi bulunmasına karşın memleketler arası bir ihtilaftan dışlanmış olması bile başlı başına bir işarettir. Bu coğrafyada renkli ihtilallerin rejim değişikliğiyle sonuçlanabileceği kanaatinde değilim. Bu düzensizlik çıkarılmayacağı manasına gelmez. Kazakistan’da da bu yaşanıyor. Coğrafik olarak baktığımızda Avrasya’nın tam da kalpgahında oturan bir ülkeden bahsediyoruz. Burada protestoların bir sonuç vermesi mümkün değil. Hakikaten bastırıldı. Kazakistan istikrar adası olan bir ülkeydi. Bundan daha sonra da yoluna bu türlü devam edecek ama yeni bir periyotta devam edecek, o net görülüyor.”
‘Kazaklar yahut bölgedeki öbür devletler Rusya’yı yabancı bir öge görmüyor, Rusya’dan yardım istenmesi normal’
Özdemir’e göre Kazakistan için ‘Rus işgali’ telaffuzları, bölgeyi tanımamakla da alakalı. Rusya’nın 200 yıldır bu coğrafyada olduğunu anımsatan Özdemir, Kazakların yahut bölgedeki öbür devletlerin Rusya’yı yabancı bir öge olarak görmediğini belirtti. Resmi çerçevede de KGAÖ üzere bir güvenlik paktının bulunduğunu vurgulayan Özdemir, bu biçimde bir karşılıkta yardım istenmesinin olağan olduğunu lisana getirdi. Özdemir, durumun Ukrayna ile de kıyaslanamayacağını belirtirken, Kazakista’ın Çin’in Jenerasyon ve Yol teşebbüsü için kritik kıymetine atıfla Batı kaynaklı kışkırtmaların muvaffakiyet talihinin bulunmadığını vurguladı:
“(Türkiye’de olayın Rus işgali olarak sunulması) Niyetli tabirler de olabilir fakat genel olarak bölgeyi tanımamakla da ilgili bir durum. Kazakların, bizim Rusya’ya baktığımız üzere Rusya’yı algılamadığını çabucak hemen idrak edemiyor olabilirler. Lakin Rusya 200 yıldır o coğrafyada, Çarlık rejiminden Sovyet periyoduna, son 30 yılda da Kazakistan üzerinde en tesirli olan ülkeden bahsediyoruz. Kazaklar yahut bölgedeki öteki devletler Rusya’yı yabancı bir öge olarak görmüyor. esasen resmi olarak ikili mutabakatlardan da öte KGAÖ diye bir örgüt var, güvenlik paktı var. Onun daimi üyesi olan Kazakistan’ın bu biçimde bir karışıklık durumunda Rusya’dan yardım istemesi resmi olarak son derece olağan bir durum. Arka niyetten daha epeyce biraz coğrafyayı tanımamakla ilgili yahut Türkiye’de hamaset siyasetlerinin epey geniş bir taban bulmasıyla ilgili bu. Avrasya’yı biraz tanıyan, kardeş coğrafya sonuçta Kazakistan, lakin biraz orayı gezip bakılırsan, bilen insanların fazlaca şaşırmayacağı durumlar, epeyce aykırı reaksiyon vermeyeceği durumlar. Kaldı ki bu biçimde bir konjonktürde, bu biçimde bir coğrafyada Rusya ile Ukrayna üzere yüzlerce sonu olan bir ülke, Çin’in çabucak yanı başında. bu türlü yakınlık var diye salt Rusya-Ukrayna durumuna benzetilemez coğrafik olarak. Zira Kazakistan’ın başında hiç bir vakit Rusya aksisi hükümetler olmadı. Rusya’nın ülkenin kuzeyindeki Rus azınlığı işgal edeceği tipinden şeyler epeyce mantıksız. aslına bakarsanız yanıbaşında son derece aktif olduğu, kendi sisteminde tuttuğu, bu biçimde bir alaka geliştirmiş olduğu bir ülkeden bahsediyoruz. Ukrayna durumuyla bu manada kıyaslanamaz. Artı Kazakistan Çin’in Nesil Yol teşebbüsü için de kilit bir ülke olduğundan bu biçimde bir periyotta dünyada memleketler arası sistemde Batı’nın nüfuzunun azaldığı bir devirde Batı kaynaklı kışkırtmaların da muvaffakiyete ulaşması kelam konusu olmaz.”
‘Kazak önderi protestoların bastırılmasında ABD’den mi yardım isteyecekti’
Özdemir’e bakılırsa, ABD idaresinin KGAÖ ve meşruiyetine kuşku düşürmeye çalışan dyorumlarının gelişmelerin vardığı yerden duyduğu hoşnutsuzlukla ilgili olabileceğini söylemiş oldu. Bölgede KGAÖ diye bir paktın bulunduğunu, Kazakistan’ın hem de Avrasya Ekonomik Birliği’nin üyesi olduğunu ve Rusya ile ikili güvenlik mutabakatları bulunduğunu anımsatan Özdemir, “Kazakistan önderi ABD’den mi yardım isteyecekti” diye sordu.
“Amerikalılar tarafınca KGAÖ ile ilgili yapılan açıklama biraz güya gelişmelerin vardığı noktadan hoşnutsuzluğu söz ediyor. Biraz hayal kırıklığı kokan bir açıklama. Zira elbette aslına bakarsanız anlaşılabilir bir davet olduğu için bu türlü yorumlamak bana mantıksız geliyor. Fakat yasal olarak da esasen bir güvenlik paktı var. Tahminen biroldukçaları bu biçimde bir örgütle yeni tanışıyor. Tahminen Varşova Paktının dağılmasında kaldılar lakin o coğrafyada bu biçimde bir memleketler arası bir örgüt. Artı Kazakistan hem de Avrasya Ekonomik Birliği üyesi. Bu coğrafyada Rusya ile ikili güvenlik muahedeleri yapmış. Kazak önderi protestoların bastırılmasında ABD’den mi yardım isteyecekti? ötürüsıyla bu açıklamayı epeyce ciddiye almamak lazım.”
‘Nazarbayev periyodu bitti lakin Tokayev’in de Nazarbayev’in devamı olduğunu düşünüyorum’
Kazakistan’da olup bitinler bazıları tarafınca ‘elitlerin iç mücadelesiyle’ izah edilirken, Özdemir, ‘elbaşı’ sıfatını taşıyan Nazarbayev ile Tokayev içindeki devamlılık bağlantısına dikkat çekti:
“Sonuçta Tokayev idaresini oraya getiren Nazarbayev. Nazarbayev bence Kazakistan’ın ulus devlet olmasında 30 yıllık bir müddetçte son derece başarılı, kıymetli roller oynadı. Bugün kişi başına düşen ulusal gelirin 10 bin dolar düzeyinde olduğu bir ülkeden bahsediyoruz. Türkiye’den çok. Bunda Nazarbayev’in pragmatik bağlantı kurmasında, gerçek politiğe hakim olarak devam etmesinin büyük bir etkisi var. Kendisi esasen ‘elbaşı’ sıfatıyla 2019’da idaresi devretti. Bence bu üzere kriz anlarında Ulusal Güvenlik kurumunun Tokayev tarafınca alınması da yanlış yorumlandı. Zira bu üzere kriz anlarında kuvvetli görünmek gerekecektir, olayları bastırmak açısından. Nazarbayev periyodu bitti ama Tokayev’in de Nazarbayev’in devamı olduğunu düşünüyorum. Yeni devir epeyce kutuplu bir periyottan bahsediyorsak yeni aktörleri, yeni kuralları olacaktır. Nazarbayev aslına bakarsanız ülkenin 30 yılına başarılı biçimde damga vurarak miadını doldurdu.”
‘Türk Devletleri Teşkilatı çabucak hemen emekleme evresinde, gelecekte reelpolitiktan kopmadan faydalı roller oynayabilir’
Özdemir’e nazaran, Türk Devletleri Teşkilatı’nın bu süreçte ‘Kazakistan halkının ve devletinin yanında’ olma tavrı gerçek. Bu örgütün çabucak hemen emekleme evresinde olduğunu belirten Özdemir, gelecekte faydalı roller oynayabileceğini fakat bunu reelpolitikten kopmadan yapması gerektiğini belirtti:
“Türk Keneşi idi, son vakit içinderda Türk Devletleri Teşkilatı ismini aldı. çabucak hemen daha emekleme evresinde olan milletlerarası bir örgüt. Ben faydalı bir örgüt olabileceğini düşünüyorum. Ancak çabucak hemen daha ülkeler içinde bir uyum, eşgüdüm kurumu düzeyinde. Yani önemli bağlayıcı bir muahede yok, buna güvenlik paktı da dahil. Kazakistan niye Türk Devletleri Teşkilatı’ndan yardım istemedi kelamı de boşa çıkıyor, zira bu biçimde bir düzenek yok. Örgütten yapılan açıklama son derece olumlu, ‘Kazakistan halkının ve devletinin yanındayız’. En başında bu açıklamanın yapılması hakikat olurdu. Bundan daha sonra da bu örgüt gelecekte daha tesirli rol oynamalıdır. Bunu yaparken de gerçek politikten kopmadan bunu başarması gerekmektedir. ötürüsıyla şu an da önemli bir aktör değil lakin bu ileride olmayacağı manasına da gelmez. Türkiye de bu hususta daha destekçi bir hal takınmalıdır.”