Kordon kan saklanmas Bebeginizin dunyaya merhaba dedigi gun onu ilk kucagnza aldgnz anda buyuk bir olaslkla bebeginizle ilgili pek cok hayal aklnzn bir kosesinden gececek. Onun ilk gulucuklerini, ilk admlarn dusunup mutlu olacaksnz. Onunla ilk tanstgnz anda sanki ilk kez anne ya da baba deyisini kulaklarnzda duymanz da hayal dunyanz susleyebilir. Pek cok anne baba dogumdan hemen sonra cocuklarnn gelecekleri ile ilgili hayal kurmaya baslarlar. Onun icin yapacaklar dogum gunu partileri, birlikte cklacak tatiller, geziler hatta egitim yasam ve evlilik gibi hayatnn donum noktalar bile akla gelebilir. Buyuk bir olaslkla bebeginiz ile ilgili aklnza gelebilecek en son sey onun yakalanabilecegi ciddi bir hastalk olaslgdr. Ancak baz anne-babalar cocuklarnn ileride ciddi bir hastalga yakalanma olaslgn daha ilk gunden hesaba katyorlar ve bu olaslga kars onlem almaya calsyorlar. Bu onlemin ad kordon kan saklanmas. Kordon kan nedir? Anne karnndaki yasamda bebek gobek kordonu ile plasantaya bagldr. Plasenta bebek ile anne arasndaki besin ve oksijen als verisini saglayan organdr. Dogumdan hemen sonra plasenta gorevini tamamlayarak dogumun ucuncu evresinde rahim dsna atlr. Kordon kan bebegin dogumundan sonra gobek kordonu icinde kalan kandr. Bu kan bebegin damarlarnda dolasan kandan daha farkldr ve kan uretimde gorev alan kok hucreleri icerir. Kordon kannn onemi nedir? Insann yasamn surdurebilmesi icin vazgecilmez bir oge olan kan temel olarak plazma ad verilen sv icerisinde bulunan uc ana tip hucreden olusur. Bu uc hucre krmz kureler (eritrosit), beyaz kureler (lokosit) ve trombositlerdir. Eritrositlerin gorevi hucreler arasnda oksijen ve karbondioksit tasnmasyken lokositler organizmann bagsklk sisteminin temelini olustururlar. Trombositler ise diger phtlasma faktorleri ile birlikte kann phtlasmasnda ve kanamann kontrolunde gorev alrlar. Bu uc hucre grubunun hepsi de kemik iliginde bulunan ve kok hucre ad verilen bir tur hucrenin farkllasmas ile ortaya ckarlar. Bir baska deyisle kemik iligindeki kok hucreler her turlu kan hucresini uretme yetenegindedirler ve bu uretim surekli devam eder. . Cocukluk cag losemileri (kan kanseri) ile baz kan ve bagsklk sistemi hastalklarnn varlgnda kemik iligi gorevini saglkl olarak yerine getiremez. Ote yandan bu hastalklarn tedavisinde basvurulan kemopterapi ya da radyoterapi gibi uygulamalar kemik iligindeki kok hucrelere zarar verir. Hastalgn ve tedavinin turune gore baz hastalarda kemik iligi nakli kacnlmaz olur. Bu durumda hastann kemik iligi ile uyumlu olan saglkl bir vericiden alnan saglkl kemik iligi ve kok hucreleri hasta kisiye verilerek saglkl kan hucrelerinin yeniden uretilmesi amaclanr. Boyle bir durumda hastann kendi akrabalar hatta kardesleri arasnda dahi uygun bir verici bulma olaslg %25'ler civarndadr. 1980'li yllarn baslarnda bilim adamlarnn yeni dogan bebeklerin kordon kannda da kemik iligindekine benzer kok hucrelerin bulundugunu fark etmeleri ile birlikte kordon kanndan elde edilen bu hucrelerin belirli hastalklarn tedavisinde kullanlabilecegi fikri ortaya ckt. Elde edilen kordon kannn belirli kosullar altnda toplanp dondurularak saklanabilecegi ve daha sonra gerek duyuldugunda cozulerek kullanlabilecegini fark eden Dr. David Harris 1992 ylnda oglunun kordon kann kendi laboratuarnda dondurarak saklad. Daha sonra bu uygulamay halka acmas ile 1994 ylnda Dunyadaki ilk kordon kan bankas Amerika Birlesik Devletlerinde kurulmus oldu. Takip eden yllar icinde dunya uzerinde pek cok kordon kan bankas kuruldu ve binlerce bebegin kan bu bankalarda koruma altna alnd. Kordon kannn saklanmas ne ise yarar? Kordon kan bankalarnda kanlar iki amac icin saklanmaktadr. Bunlardan ilk ve en onemli amac bebegin ileride kemik iligi nakli gerektirecek bir hastalga yakalanmas durumunda kendine ait saglkl kok hucreleri kullanlarak tedavi edilebilmesi ve bu sayede uygun kemik iligi vericisi aranmas gerekliliginin ortadan kalkmasdr. Kisinin kendi hucre ve dokular ile uyum sorunu olmayacagndan bu oldukca onemli bir avantajdr. Bir diger amac ise saklanan kann sahibi izin verdigi taktirde bu kann baska hastalarn tedavilerinde kullanlmasdr. Hastann kendi kordon kan ile tedavi konusunda cok fazla deneyim yoktur. Gercekci olmak gerekirse bu tur uygulamalarda hastalgn yeniden tekrar etme riski bulunmaktadr. Ote yandan bebeklerinin kordon kannn saklanmasn talep eden anne-babalarn asl amac bebegin kardeslerinde ya da yakn akrabalarnda hastalk ortaya cktgnda tedavi acsndan kolaylk saglanmasdr. 1988 ylnda Fankoni Aplastik anemi hastalg bulunan bir cocugun ilk kez kordon kan ile tedavi edilmesinden bu yana yuzden fazla hasta bu yontem ile tedavi edilmistir. Gunumuzde 40'dan fazla hastalgn tedavisinde teorik olarak kordon kan kullanlabilmektedir. Kisi buyudukce vucut hacmi arttgndan kordon kanndaki kok hucre says tedavide yetersiz olmaktadr. Bu yuzden kordon kan yalnzca cocukluk ya da erken ergenlik cagndaki hastalarn tedavisinde kullanlabilmektedir. Kordon kan nasl alnr? Bebek dogduktan hemen sonra gobek kordonu baglanr ve icindeki kan ozel bir sistem yardm ile torba icine toplanr. Toplanan kan 36 saat icinde laboratuara gonderilir. burada kann icindeki kok hucreler ayrstrlarak ozel yontemler ile dondurulur ve saklanr. Islem normal ya da sezaryen ile olan dogumlarda uygulanabilir. Fazla zaman almayan, kolay bir islemdir. Dondurulan hucreler daha sonra gerek duyuldugunda cozulerek tedavide kullanlr. Ne kadar fazla kan toplanabilirse o kadar fazla kok hucre toplanms demektir. Bununla birlikte yaklask 30- 60 mililitre kordon kan alnmas yeterli olmaktadr. Kordon kan saklanmas, nispeten yuksek maliyetli bir uygulamadr. Tercih edilen laboratuara gore dondurma isleminin ucreti 1500-2500 Amerikan Dolar arasda degismektedir. Saklama ucretleri ise yllk 90-100 Dolar civarndadr. Kordon kan saklanmas kimler icin uygundur? Kordon kan saklanmasnn kimler icin uygun ve gerekli oldugu konusunda bilim cevrelerinde fikir birligi saglanamamstr. Nispeten yeni olan bu uygulama ile ilgili olarak iki farkl gorus bulunmaktadr. Baz arastrmaclar sadece ailelerinde kemik iligi nakli gerektirebilecek hastalk oykusu bulunan ciftlerin bebeklerinde bu uygulamann yaplmasn savunmaktadrlar. Bu gorusun en onemli savunucusu Amerikan Pediatri Dernegidir. Diger arastrmaclar ise kok hucre calsmalarndaki hzl gelisimi goz onunde bulundurarak herkesin bu alternatifi kullanmalarn onermektedirler. Ileride elde var olan kok hucrelerden yararlanlarak laboratuar ortamnda bunlarn farkl sekillerde kullanlabilecegi olaslg bu tur bir yaklasm desteklemektedir. Gunumuzde kordon kan ile tedavi edilebilen hastallardan bazlar sunlardr: Cocukluk cag losemileri Aplastik anemiler (kemik iliginde hucre uretiminin olmamas) Orak hucreli anemi Talasemi Amegakaryositik trombositopeni Noroblastom Baz bagsklk yetmezlikleri Islemin anne ve bebek acsndan hic bir risk tasmamas, olas bir hastalk durumunda tedavinin kemik iligi nakline gore daha kolay ve ucuz olmas nedeniyle pek cok anne-baba aday dogum srasnda bebeklerinin kordon kannn saklanmasn istemektedirler. Kordon kan saklanmasna karar verildiginde beklenen dogumdan en az 1-2 hafta once ilgili laboratuar ve dogumu yaptracak olan hekime durum bildirilmeli ve gerekli hazrlklarn yaplmas saglanmaldr. Bu sayede gerekli ekipman ve belgeler dogum annda hazr bulundurulabilir. Cocukluk cag losemileri Aplastik anemiler (kemik iliginde hucre uretiminin olmamas) Orak hucreli anemi Talasemi Amegakaryositik trombositopeni Noroblastom Baz bagsklk yetmezlikleri Islemin anne ve bebek acsndan hic bir risk tasmamas, olas bir hastalk durumunda tedavinin kemik iligi nakline gore daha kolay ve ucuz olmas nedeniyle pek cok anne-baba aday dogum srasnda bebeklerinin kordon kannn saklanmasn istemektedirler. Kordon kan saklanmasna karar verildiginde beklenen dogumdan en az 1-2 hafta once ilgili laboratuar ve dogumu yaptracak olan hekime durum bildirilmeli ve gerekli hazrlklarn yaplmas saglanmaldr. Bu sayede gerekli ekipman ve belgeler dogum annda hazr bulundurulabilir.