semaver
New member
Formula 1, bilhassa Netflix’in “Drive To Survive” (Hayatta Kalmak için Sür) dizisinden daha sonra dünyada hiç olmadığı kadar tanınan. Sporu pazarlayan firmalar ve sporun idaresi bu popülerliğin keyfini sürüyor. Sürmekte de haklı.
Formula 1, pandemiden hemilk evvel 4,5 milyar dolarlık rekor gelire ulaşmıştı. 2020’de pandeminin tesiriyle gelirler 1,5 milyar dolar düzeyine gerilese de 2021’de bir daha atağa geçti. 2022 dönemindeyse başka bir rekor yılı olacağını düşünüyorum. 2022’de devreye girecek yeni kuralların getirdiği heyecan, rekor sayıda yarış yapılacak olması ve her gün aldığımız yeni sponsorluk haberleri bu savımı doğrular nitelikte.
Seyircinin ve gelirin artışının getirdiği olumlu havaya karşın kimi eksiklikleri de görmezden gelemeyiz. Sporu izlemeye katılan yeni kitle gelirleri ve heyecanı artırmış olabilir. Lakin Formula 1 idaresinin seyirci sayısının artışına şeffaflık ve gerçek bilgi üretimi manasında yaklaştığını söyleyemeyiz. Bu sayede de genç, heyecanlı, lakin kural bilgisi sonlu bir seyirci kitlesiyle karşı karşıya kaldık. Bunun kararında motor sporlarının ideolojisine ters yorumlar ve önermeler karşımıza çıkar oldu.
Artık özetlemek gerekirse bilhassa 2021 Bahreyn yarışında yaşanan tartışmalar özelinde sorunlu durumlara yaklaşım biçimimizle ilgili özetlemek gerekirse yorumlama yapalım. bu biçimdece 2022 dönemindeki tartışmalara da daha farklı yaklaşma talihimiz olacaktır.
Bahreyn pist sonları (track limits) konusu
2021 döneminde tartışmalar çabucak hemen dönemin birinci yarışında patlak vermeye başladı. Yarış boyunca Hamilton’ın bir epeyce sefer pist hudutlarını dikkate almadan döndüğü dördüncü viraj tartışmaları ateşledi. Hamilton tam 29 kere pist sonlarını ihlal ettikten daha sonra Red Bull’dan “pist sınırları” için itiraz geldi. Jonathan Wheatley’nin telsizden yaptığı itirazdan daha sonra Masi, Mercedes’i ve Hamilton’ı uyardı. Bunun üzerine Hamilton o virajı kerb’lerin üzerinden almaya başladı. Yarışın son tipindeki ikili çaba sırasında Hamilton, Verstappen’a dış çizgiyi bıraktı. İkili uğraş sırasında pist dışına taşan ve geçişi pist haricinden tamamlayan Verstappen, hakem heyetinin aldığı kararla kazandığı yeri Hamilton’a iade etti. bu biçimdece yarışı Hamilton kazandı.
Toplumsal medyada çabucak tartışmanın fitili ateşlendi. Temel soru şuydu: Bütün yarış boyunca Hamilton’ın kullandığı yeri Verstappen kullanınca niye cezanın eşiğine geldi? niye kazandığı yeri verdi?
Aslında son derece sıradan açıklaması olan bir bahisle ilgili bu kadar epeyce tartışma çıkması da adeta bilgi kirliliğinin ve eksikliğinin bir kararıydu.
Anlatayım.
Tüm yarış hafta sonlarında yarış yöneticisi, o hafta sonuyla ilgili bilgi metni (Event Notes) yayınlar. Bu bilgilendirme metninde pistle ilgili tüm bilgiler yer alır. Güvenlik aracı çizgileri, pitler, sonlandırıcı tüm kurallar vs. Bu metinde “Pist Sınırları” (Track Limits) başlığı yer alır. Pist hudutları, bir pilotun “belli virajlarda” yarış pistinden ne kadar taşabileceğini açıklar. Pist dışına taşmanın vakit avantajı getireceğinin düşünüldüğü virajlara bu biçimdece sınırlama getirilir. Ve pisti “esneten” pilotların avantaj yakalaması engellenir. İdmanlarda ve sıralamalarda pist hudutlarının aşıldığı tiplerde, pilotların o tıptaki dereceleri silinir. Yarıştaysa pist hudutlarına uymayan pilotların o çeşitteki dereceleri silinir. İhlalin yinelanması durumunda (sıklıkla 3 kere) pilot evvel uyarılır, daha sonra cezalandırılır. Ceza kazanılan avantajın büyüklüğüne nazaran 5 yahut 10 saniye seçeneklerinden biri olur.
Pekala Bahreyn’de ne oldu?
Aslında olan şuydu: Cuma akşamı yarış yöneticisi ve pilotların yaptığı görüşmede (Driver’s Briefing) dördüncü viraj konuşuldu. görüşmede, dördüncü virajdaki pist hudutlarının idmanlarda ve sıralamalarda dikkate alınacağı, fakat yarışta dikkate alınmayacağı belirtildi. Bu doğrultuda 26 mart 2021 tarihinde yarış notları versiyon 2 yayınlandı (Event Notes Version 2). Aşağıda bu hususla ilgili 21 numaralı unsurun resmi mevcut.
Yani mevzu netti: Cuma ve cumartesi günleri dördüncü virajda pist sonlarına dikkat edilecek. Pazar günüyse dikkat edilmeyecekti.
Bunun öne sürülen sebebi de şuydu: Tek çeşitte bir pilot o virajı geniş alarak vakit avantajı yakalayabilirdi. Lakin yarış üzere uzun soluklu bir müddetçte o alanın devamlı kullanmasın avantaj getirmeyeceği düşünülmüştü. Zira uzun vadede virajın çabucak haricindeki yapay çimin ve çakıl alanın pilotlara faydadan epey ziyan getireceği düşünülmüştü (Lastik hasarı, lastiklerin çakılda kirlenerek daha çabuk eskimesi, yapay çim alanın uzun vadede yol tutuşu olumsuz etkilemesi vs).
Sonuç olarak, Bahreyn’de dördüncü viraj yarış ortasında “pist sınırları” teriminin haricinde bırakılmıştı.
Ama yarış ortasında olaylar farklı gelişti. Red Bull, Hamilton’ın dördüncü virajda pist sonlarına uymadığını ve uyarılması gerektiğini yarış yöneticisine bildirdi. Yarış yöneticisi de bu itirazı haklı bakılırsarek Mercedes’i bu mevzuda uyardı. Bu niçinle yarış sırasında Hamilton telsizden, yarıştan daha sonra da Toto Wolff mikrofonlara, “Yarış sırasında kural değişti.” itirazını yaptı. Mercedes kısmen haklı. Şayet yarıştan evvel o virajdaki çakıl alan doğal hudut olarak kabul edildiyse, yarış ortasında bunun değiştirilmesinden rahatsız olmaları doğal.
Burada Mercedes’in haksız olduğu bir yan da var. Zira şayet pistin bir bölgesinde, pist sonlarının aşılması avantaj sağlıyorsa yarış yöneticisi buna müdahale etmek istemiş olabilir.
Lakin bence yanlışsız yol Red Bull’a verilecek şu karşılıkta yatıyordu: “Eğer o alanın kullanılmasının çeşit derecesi açısından avantaj getirdiğine inanıyorsanız, siz de kullanın. Zira dördüncü virajın pist hudutları olarak değerlendirilmeyeceği yarış notlarında belirtilmişti.”
Verstappen’ın geçişi niye yasal kabul edilmedi?
Karşılık sıradan. Cevap bir daha Yarış Notları Versiyon 2 ortasında var. Husus 21.2.b) diyor ki: “Yarış ortasındaki [bu virajda gerçekleşecek] tüm hadiselerde, sporun kuralları (Sporting Regulations) unsur 27.3 geçerli olacaktır.”
Kural kitabındaki husus 27.3 ikili gayretleri düzenler. Yani pilotların bu viraj sırasındaki ikili çabaları sporun anayasası olan Sporting Regulations’a bakılırsa düzenlenecekti.
Unsur 27.3 özetlemek gerekirse der ki: “Pilotlar ikili gayretlerde pist dışına çıkamaz. Pisti belirleyen beyaz çizgiler pist sonları olarak kabul edilir, kerbler piste dahil olarak kabul edilmez. İkili uğraş sırasında pist dışına çıkan pilot piste dönerken rakiplerini tehlikeye atmamalı yahut piste dönerken kalıcı avantaj sağlamamalı.”
Sonuç olarak “Yarış Notlarında”, ikili çabalar sırasında dikkate alınacak kural da net bir biçimde belirtilmiş.
Karışık mı? Değil. Son derece sıradan. Pist hudutları ve ikili çabalar farklı hususlarda düzenleniyor.
bir daha de işin farklı yanı, tahminen de Red Bull en başta pist hudutları konusuna itiraz etmeseydi, Verstappen’ın geçişine kimse karışamayacaktı. Lakin Red Bull’un kendi baskısıyla yarış sırasında dördüncü viraj pist hudutları kapsamına alındı. Bu virajın kıymeti vurgulanmış oldu. bu biçimdelikle Verstappen’ın bu virajdaki pist hudutları haricinden geçişi daha fazlaca dikkat çekti. Bir manada Red Bull, kendi ayağına kurşun sıkmış oldu.
Leclerc yarıştan daha sonra yaptığı, “Red Bull idaresi şoför toplantılarını ve yarış notlarını daha düzgün takip etmeli.” açıklamasıyla bence en doğrusunu söyledi.
Bu tartışmadan çıkarılabilecek sonuçlar
Bu tip mevzuları tartışmaya başlamadan evvel yapılacak şey sıradan: okumak.
1. Yarış hafta sonlarında birinci vakit içinderda perşembe günü yayınlanan yarış notlarını (Event notes) okumak bu sporu takip etmenin şayet olmazsa olmazıdır.
2. Hafta sonu boyunca FIA’nın sitesini takip ederek yarış notlarının güncellemelerini takip etmek değerli. Yarış notlarının her güncellemesi yeni bir versiyon numarasıyla açıklanır. Event Notes Version 2, Event Notes Version 3 üzere. Notlardaki her güncelleme mor renkli yazılarla belirtilir. bu biçimdece çarçabuk takip edilebilir.
3. Çıkan hakem kararlarının münasebetlerini okumak da değerlidir. Karar hangi hususa atıf yapılarak verilmiş? Atıf yapılan unsur o mevzu özelinde gerçek mu? Değilse niye?
4. Geçmişte emsal konularda nasıl karar verilmiş? Bugünkü karar, geçmiş kararlarla ahenk ortasında mi? Değilse, bugün farklı karar verilmesinin sebebi yeterli gerekçelendirilmiş mi?
Tüm bu parametreler değerlendirildikten daha sonra sağlıklı bir tartışma tabanı yakalamak mümkün.
Aslında bu yazıda biraz da kendi yaklaşımımı anlatmış oldum. 2022’de de bu yaklaşımım devam edecek.
Fırat KESKİN
Okumaya devam et...
Formula 1, pandemiden hemilk evvel 4,5 milyar dolarlık rekor gelire ulaşmıştı. 2020’de pandeminin tesiriyle gelirler 1,5 milyar dolar düzeyine gerilese de 2021’de bir daha atağa geçti. 2022 dönemindeyse başka bir rekor yılı olacağını düşünüyorum. 2022’de devreye girecek yeni kuralların getirdiği heyecan, rekor sayıda yarış yapılacak olması ve her gün aldığımız yeni sponsorluk haberleri bu savımı doğrular nitelikte.
Seyircinin ve gelirin artışının getirdiği olumlu havaya karşın kimi eksiklikleri de görmezden gelemeyiz. Sporu izlemeye katılan yeni kitle gelirleri ve heyecanı artırmış olabilir. Lakin Formula 1 idaresinin seyirci sayısının artışına şeffaflık ve gerçek bilgi üretimi manasında yaklaştığını söyleyemeyiz. Bu sayede de genç, heyecanlı, lakin kural bilgisi sonlu bir seyirci kitlesiyle karşı karşıya kaldık. Bunun kararında motor sporlarının ideolojisine ters yorumlar ve önermeler karşımıza çıkar oldu.
Artık özetlemek gerekirse bilhassa 2021 Bahreyn yarışında yaşanan tartışmalar özelinde sorunlu durumlara yaklaşım biçimimizle ilgili özetlemek gerekirse yorumlama yapalım. bu biçimdece 2022 dönemindeki tartışmalara da daha farklı yaklaşma talihimiz olacaktır.
Bahreyn pist sonları (track limits) konusu
2021 döneminde tartışmalar çabucak hemen dönemin birinci yarışında patlak vermeye başladı. Yarış boyunca Hamilton’ın bir epeyce sefer pist hudutlarını dikkate almadan döndüğü dördüncü viraj tartışmaları ateşledi. Hamilton tam 29 kere pist sonlarını ihlal ettikten daha sonra Red Bull’dan “pist sınırları” için itiraz geldi. Jonathan Wheatley’nin telsizden yaptığı itirazdan daha sonra Masi, Mercedes’i ve Hamilton’ı uyardı. Bunun üzerine Hamilton o virajı kerb’lerin üzerinden almaya başladı. Yarışın son tipindeki ikili çaba sırasında Hamilton, Verstappen’a dış çizgiyi bıraktı. İkili uğraş sırasında pist dışına taşan ve geçişi pist haricinden tamamlayan Verstappen, hakem heyetinin aldığı kararla kazandığı yeri Hamilton’a iade etti. bu biçimdece yarışı Hamilton kazandı.
Toplumsal medyada çabucak tartışmanın fitili ateşlendi. Temel soru şuydu: Bütün yarış boyunca Hamilton’ın kullandığı yeri Verstappen kullanınca niye cezanın eşiğine geldi? niye kazandığı yeri verdi?
Aslında son derece sıradan açıklaması olan bir bahisle ilgili bu kadar epeyce tartışma çıkması da adeta bilgi kirliliğinin ve eksikliğinin bir kararıydu.
Anlatayım.
Tüm yarış hafta sonlarında yarış yöneticisi, o hafta sonuyla ilgili bilgi metni (Event Notes) yayınlar. Bu bilgilendirme metninde pistle ilgili tüm bilgiler yer alır. Güvenlik aracı çizgileri, pitler, sonlandırıcı tüm kurallar vs. Bu metinde “Pist Sınırları” (Track Limits) başlığı yer alır. Pist hudutları, bir pilotun “belli virajlarda” yarış pistinden ne kadar taşabileceğini açıklar. Pist dışına taşmanın vakit avantajı getireceğinin düşünüldüğü virajlara bu biçimdece sınırlama getirilir. Ve pisti “esneten” pilotların avantaj yakalaması engellenir. İdmanlarda ve sıralamalarda pist hudutlarının aşıldığı tiplerde, pilotların o tıptaki dereceleri silinir. Yarıştaysa pist hudutlarına uymayan pilotların o çeşitteki dereceleri silinir. İhlalin yinelanması durumunda (sıklıkla 3 kere) pilot evvel uyarılır, daha sonra cezalandırılır. Ceza kazanılan avantajın büyüklüğüne nazaran 5 yahut 10 saniye seçeneklerinden biri olur.
Pekala Bahreyn’de ne oldu?
Aslında olan şuydu: Cuma akşamı yarış yöneticisi ve pilotların yaptığı görüşmede (Driver’s Briefing) dördüncü viraj konuşuldu. görüşmede, dördüncü virajdaki pist hudutlarının idmanlarda ve sıralamalarda dikkate alınacağı, fakat yarışta dikkate alınmayacağı belirtildi. Bu doğrultuda 26 mart 2021 tarihinde yarış notları versiyon 2 yayınlandı (Event Notes Version 2). Aşağıda bu hususla ilgili 21 numaralı unsurun resmi mevcut.
Yani mevzu netti: Cuma ve cumartesi günleri dördüncü virajda pist sonlarına dikkat edilecek. Pazar günüyse dikkat edilmeyecekti.
Bunun öne sürülen sebebi de şuydu: Tek çeşitte bir pilot o virajı geniş alarak vakit avantajı yakalayabilirdi. Lakin yarış üzere uzun soluklu bir müddetçte o alanın devamlı kullanmasın avantaj getirmeyeceği düşünülmüştü. Zira uzun vadede virajın çabucak haricindeki yapay çimin ve çakıl alanın pilotlara faydadan epey ziyan getireceği düşünülmüştü (Lastik hasarı, lastiklerin çakılda kirlenerek daha çabuk eskimesi, yapay çim alanın uzun vadede yol tutuşu olumsuz etkilemesi vs).
Sonuç olarak, Bahreyn’de dördüncü viraj yarış ortasında “pist sınırları” teriminin haricinde bırakılmıştı.
Ama yarış ortasında olaylar farklı gelişti. Red Bull, Hamilton’ın dördüncü virajda pist sonlarına uymadığını ve uyarılması gerektiğini yarış yöneticisine bildirdi. Yarış yöneticisi de bu itirazı haklı bakılırsarek Mercedes’i bu mevzuda uyardı. Bu niçinle yarış sırasında Hamilton telsizden, yarıştan daha sonra da Toto Wolff mikrofonlara, “Yarış sırasında kural değişti.” itirazını yaptı. Mercedes kısmen haklı. Şayet yarıştan evvel o virajdaki çakıl alan doğal hudut olarak kabul edildiyse, yarış ortasında bunun değiştirilmesinden rahatsız olmaları doğal.
Burada Mercedes’in haksız olduğu bir yan da var. Zira şayet pistin bir bölgesinde, pist sonlarının aşılması avantaj sağlıyorsa yarış yöneticisi buna müdahale etmek istemiş olabilir.
Lakin bence yanlışsız yol Red Bull’a verilecek şu karşılıkta yatıyordu: “Eğer o alanın kullanılmasının çeşit derecesi açısından avantaj getirdiğine inanıyorsanız, siz de kullanın. Zira dördüncü virajın pist hudutları olarak değerlendirilmeyeceği yarış notlarında belirtilmişti.”
Verstappen’ın geçişi niye yasal kabul edilmedi?
Karşılık sıradan. Cevap bir daha Yarış Notları Versiyon 2 ortasında var. Husus 21.2.b) diyor ki: “Yarış ortasındaki [bu virajda gerçekleşecek] tüm hadiselerde, sporun kuralları (Sporting Regulations) unsur 27.3 geçerli olacaktır.”
Kural kitabındaki husus 27.3 ikili gayretleri düzenler. Yani pilotların bu viraj sırasındaki ikili çabaları sporun anayasası olan Sporting Regulations’a bakılırsa düzenlenecekti.
Unsur 27.3 özetlemek gerekirse der ki: “Pilotlar ikili gayretlerde pist dışına çıkamaz. Pisti belirleyen beyaz çizgiler pist sonları olarak kabul edilir, kerbler piste dahil olarak kabul edilmez. İkili uğraş sırasında pist dışına çıkan pilot piste dönerken rakiplerini tehlikeye atmamalı yahut piste dönerken kalıcı avantaj sağlamamalı.”
Sonuç olarak “Yarış Notlarında”, ikili çabalar sırasında dikkate alınacak kural da net bir biçimde belirtilmiş.
Karışık mı? Değil. Son derece sıradan. Pist hudutları ve ikili çabalar farklı hususlarda düzenleniyor.
bir daha de işin farklı yanı, tahminen de Red Bull en başta pist hudutları konusuna itiraz etmeseydi, Verstappen’ın geçişine kimse karışamayacaktı. Lakin Red Bull’un kendi baskısıyla yarış sırasında dördüncü viraj pist hudutları kapsamına alındı. Bu virajın kıymeti vurgulanmış oldu. bu biçimdelikle Verstappen’ın bu virajdaki pist hudutları haricinden geçişi daha fazlaca dikkat çekti. Bir manada Red Bull, kendi ayağına kurşun sıkmış oldu.
Leclerc yarıştan daha sonra yaptığı, “Red Bull idaresi şoför toplantılarını ve yarış notlarını daha düzgün takip etmeli.” açıklamasıyla bence en doğrusunu söyledi.
Bu tartışmadan çıkarılabilecek sonuçlar
Bu tip mevzuları tartışmaya başlamadan evvel yapılacak şey sıradan: okumak.
1. Yarış hafta sonlarında birinci vakit içinderda perşembe günü yayınlanan yarış notlarını (Event notes) okumak bu sporu takip etmenin şayet olmazsa olmazıdır.
2. Hafta sonu boyunca FIA’nın sitesini takip ederek yarış notlarının güncellemelerini takip etmek değerli. Yarış notlarının her güncellemesi yeni bir versiyon numarasıyla açıklanır. Event Notes Version 2, Event Notes Version 3 üzere. Notlardaki her güncelleme mor renkli yazılarla belirtilir. bu biçimdece çarçabuk takip edilebilir.
3. Çıkan hakem kararlarının münasebetlerini okumak da değerlidir. Karar hangi hususa atıf yapılarak verilmiş? Atıf yapılan unsur o mevzu özelinde gerçek mu? Değilse niye?
4. Geçmişte emsal konularda nasıl karar verilmiş? Bugünkü karar, geçmiş kararlarla ahenk ortasında mi? Değilse, bugün farklı karar verilmesinin sebebi yeterli gerekçelendirilmiş mi?
Tüm bu parametreler değerlendirildikten daha sonra sağlıklı bir tartışma tabanı yakalamak mümkün.
Aslında bu yazıda biraz da kendi yaklaşımımı anlatmış oldum. 2022’de de bu yaklaşımım devam edecek.
Fırat KESKİN
Okumaya devam et...